سایت دکتر حسین بهاور

در تقویم جهانی مناسبت‌های پزشکی 30شهریور برابر با 21 سپتامبر به نام روز جهانی آلزایمر و کمک به بیماران اختصاص داده شده است.

براساس تحقیقات جهانی هم اکنون هر 3.2 ثانیه یکنفر درجهان و هر 7 دقیقه یکنفر در ایران به دمانس و بیماری آلزایمر مبتلا می شود .هم اکنون 46.8 میلیون نفر در جهان با این بیماری زندگی می کنند و تا سال 2050 آمار جهانی به 135 میلیون نفر افزایش خواهد یافت.

با توجه به آمارجهانی و آمارسالمندی پیش بینی می شود که درحال حاضر بیش از  650هزار نفر درایران با دمانس و بیماری آلزایمر زندگی می کنند.

به گزارش انجمن آلزایمر ایران سال 1906 برای نخستین بار بیماری آلزایمر را یک روا‌ن‌پزشک آلمانی که نامش «اَلویز آلزایمر» بود کشف کرد. درست است که تاکنون درمان قطعی برای این بیماری یافت نشده است و از آن به عنوان یک بیماری علاج‌ناپذیر نام می‌برند، اما با توجه به افزایش جمعیت سالمندان می‌توان با روش‌های منطقی از بروز و شدت گرفتن این بیماری جلوگیری کرد و با تشخیص هر چه زودتر بیماری میزان معلولیت‌های ناشی از بیماری را به تعویق انداخت.

مهم‌ترین اتفاقی که برای مبتلایان می‌افتد، اختلال حافظه است و بیشترین شکایت آنان این است که وقایع و اتفاق‌های زمان نزدیک را فراموش می‌کنند اما حافظه طولانی‌مدتشان همچنان هوشیار و فعال است. بیماران مبتلا به آلزایمر، یک پرسش را به دفعات تکرار می‌کنند و در برخی موارد در ادای مطلب دچار مشکل می‌شوند. کارهای روزمره را چند بار انجام می‌دهند و در بعضی موارد فراموش می‌کنند که آن را انجام بدهند. این علایم زنگ خطر بیماری آلزایمر است.

شاید عامه مردم، فراموشی و آلزایمر را در یک گروه قرار دهند اما این اشتباه مصطلحی است که در جامعه رواج پیدا کرده. تفاوت بیماری آلزایمر و فراموشی در این است خیلی وقت‌ها ما شیئی را در جایی می‌گذاریم و فراموش می‌کنیم که کجا گذاشته‌ایم. در این مواقع، وسیله را به یاد داریم اما اینکه آن را کجا گذاشته‌ایم، فراموش کرده‌ایم در حالی که در بیماری آلزایمر فرد حتی وسیله را به یاد نمی‌آورد.

هر چه این بیماری شدت پیدا کند، شرایط زندگی برای اطرافیان بیمار سخت‌تر خواهد شد بنابراین نخستین قدم این است که اطرافیان برای آموزش نوع برخورد با بیمار خود، در کلاس‌های انجمن آلزایمر ایران شرکت کنند. کارشناسان موارد لازم را مطرح می‌کنند و آموزش‌های لازم درباره نوع برخورد را به افراد می‌دهند. مشاوره تلفنی یا حضوری، کمک گرفتن از پرستار و همچنین شرکت در کلاس‌های انجمن آلزایمر می‌تواند به خانواده‌ها در برخورد با بیمار کمک کند.

باید چند نکته را در مورد بیماران مبتلا به آلزایمر در نظر گرفت:

1- نخست آن‌که در رفتار با این بیماران دقت کافی داشته‌ باشیم. این افراد از تاریکی و تنهایی بشدت می‌ترسند بنابراین هنگام غروب سعی کنیم محیط اطراف آنها را روشن نگه داریم و تنهایشان نگذاریم. محیط خانه، بهترین مکان برای نگهداری این افراد است و هرچه اطرافیان و وابستگان به بیماران مبتلا به آلزایمر بیشتر توجه کنند، سیر درمان بیماری مطلوبتر خواهدشد.

2-  نکته دیگر آنکه این بیماران یک سؤال را ممکن است چند بار بپرسند. در چنین مواقعی صبوری بهترین راه‌حل است و باید درنهایت صبر و حوصله، با آنها برخورد کرد.

3- نکته دیگر درباره تغذیه این بیماران است که باید تحت کنترل باشد. این افراد به دلیل اینکه مانند افراد عادی فعالیتی ندارند، ممکن است به یبوست مبتلا شوند بنابراین بهتر است غذاهای کم‌حجم، سبزی و میوه در برنامه غذایی آنها گنجانده شود.

4- محیط خانه، بهترین مکان برای نگهداری این افراد است و هرچه اطرافیان و وابستگان به بیماران مبتلا به آلزایمر بیشتر توجه کنند، سیر درمان بیماری مطلوبتر خواهدشد

دکتر علی ناظری استادیار دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی هم در مورد بیماری آلزایمر می‌گوید:آلزایمر یکی از انواع بیماری‌های شناختی در انسان است که در این بیماری کارکرد مغز از حالت طبیعی و هنجار به صورت غیرعادی در می‌آید و فرد دچار اختلال در حافظه و اختلال در شناسایی افراد و همین‌طور انجام ندادن کارها و اختلال در توانایی‌ها و مهارت‌های قبلی، مشکل در به یاد آوردن دانش‌های از قبل آموزش داده شده و مشکلات تکلمی می‌شود.

این بیماری عموماً به دلیل بالا رفتن سن بویژه بعد از 65 سالگی به علت وجود یک زمینه ارثی و ژنتیکی بروز می‌کند، به این معنی که برخی از سلول‌های مغز در نقاط خاصی به تدریج شروع به اضمحلال و نابودی می‌کند و مغز کوچکتر می‌شود و کارکرد آن نقاط از بین می‌رود یا دچار اختلال می‌شود.

البته برخی علل دیگر هم می‌تواند همین مشکلات را ایجاد کند، مثلاً ممکن است بیماری آلزایمر بعد از یک ضربه شدید مغزی یا بعد از ایجاد یک بیماری مانند تومور مغزی یا چند بیماری دیگر مغز را درگیر کند، بیمارانی که سکته مغزی می‌کنند، چون قسمت‌هایی از مغزشان از بین می‌رود، دچار حالت فراموشی می‌شوند.»
این بیماری دارای 6 تا 7 مرحله است که از حالت‌های خفیف شروع می‌شود و به حالت‌های شدید می‌رسد. در مرحله اول ممکن است با بیمارانی مواجه باشیم که در حافظه کوتاه مدتشان، مشکلاتی پیدا شده است به‌طوری که نمی‌دانند وسایلشان را کجا گذاشته‌اند یا دیشب چه غذایی خورده‌اند و شماره تلفن‌ها را نمی‌توانند به یاد بیاورند.
بعد به تدریج حافظه بیشتر درگیر می‌شود و بیمار ممکن است راه منزلش را گم کند، اشخاصی را که می‌بیند نشناسد و بدرستی نتواند محاسبات ریاضی را انجام دهد. در مراحل دیگر شخص دچار حالت‌های هذیانی و پارانوئیدی می‌شود و بدبینی و سوءظن بیمارگونه پیدا می‌کند، ممکن است صداهایی را بشنود و حالت‌های روحی متغیری مانند خنده و گریه داشته باشد.
در مرحله بعد که بیماری شدیدتر می‌شود، فرد دیگر قادر به انجام کارهای شخصی خود نیست، به عنوان مثال نمی‌تواند استحمام کند و به‌طور کلی کنترل خود را از دست می‌دهد، جمله‌بندی برایش سخت می‌شود و ممکن است نتواند منظورش را با کلمات بیان کند. این بیماران در بیشتر مواقع سکوت می‌کنند، کلافه هستند، زیاد راه می‌روند، کارهای تکراری انجام می‌دهند و جمله‌هایی را مدام تکرار می‌کنند و زیر لب یا بلند با دیگران حرف می‌زنند.
این بیماران ممکن است پرخاشگر شوند، آداب اجتماعی که سابق براین انجام می‌دادند، انجام ندهند، ادب و احترام را رعایت نکنند. این بیماران مشکل ارتباط با جنس مخالف را هم دارند و این کارها ممکن است از بیماری سربزند که مهار گسیخته است و در نهایت این بیماران زمینگیر می‌شوند و تمامی این علامت‌ها با ضعف جسمی گسترده که ناشی از زمینگیر شدن است، همراه می‌شود.

این مرحله از مراحل انتهایی بیماری است و نمی‌توان توقع داشت که بیمار مدت زمان بیشتری زنده بماند. ولی به طور کلی این بیماران از 5 تا 15 سال زندگی می‌کنند و طول عمرشان از شروع بیماری بستگی به شدید بودن بیماری و سرعت آن دارد.
باتوجه به ترکیب جمعیت در ایران و افزایش امید به زندگی در دهه های اخیر درصورت فقدان برنامه های پیشگیری از دمانس وآلزایمر، کشوربا فاجعه و هزینه های سنگینی در 20 تا 30 سال آینده روبرو خواهد شد.

 درحالی که شاید هزینه های بهداشتی، درمانی بیماری آلزایمر نسبت به بیماری های دیگرمثل سرطان  کمترباشد ولی هزینه های اجتماعی و بار مالی که بردوش دولت ها و خانواده ها می گذارد بسیار بیشتر از هزینه های مشابه در بیماری سرطان و سایر بیماری های صعب العلاج می باشد.

آنچه که بار عاطفی وهزینه مالی سنگینی برای خانواده جامعه و دولت ایجاد می کند سال هایی است که افراد مبتلا به دمانس(بیش از 12 سال زندگی با بیماری) با معلولیت و در نتیجه با وابستگی و نیاز به حمایت زندگی می کنند .بنابراین با توجه به فشار عاطفی و هزینه مالی سنگین این بیماری، انجام اقداماتی در جهت کاهش میزان ابتلا و ارائه خدمات درمانی ، حمایتی مناسب برای کاهش وابستگی این افراد امری ضروری می باشد.

در مورد پیشگیری از ابتلا به آلزایمر در نشانه‌های اولیه آلزایمر معمولاً سرعت عمل و چابکی حافظه فرد تحت تأثیر قرار می‌گیـــرد که ممکن است افراد براثر کهولت سن آن را طبیعی بدانند و راحت از کنارش بگذرند، در حالی که به نظر می‌رسد، باید به این بیماری و علایم آن جدی‌تر نگاه کرد، این افراد نیازمند درمان اولیه هستند و درصورتی‌که فردی را مشاهده کنیم که خود فرد و نزدیکانش به این بیماری مبتلا بوده‌اند، حافظه‌شان دچار لغزش‌هایی است و سنشان از 50 سال گذشته است، یا مبتلا به بیماری دیابت هستند (زیرا بیماری دیابت هم می‌تواند عامل آلزایمر باشد) باید سالی یک بار زیر نظر روانپزشک معاینه شوند و آزمایش‌هـــایی را که برای حافظه‌سنجی است، انجــــام دهند، زیرا نتایج آن به پیش‌بینی آینده بیمار مبتلا به آلزایمر کمک می‌کند.
یکی دیگر از بیماری‌های روان‌پزشکی که باید آن را جدی بگیریم، افسردگی است. این  بیماری اگر بخوبی درمان نشود، براحتی می‌تواند افراد مستعد را در سنین سالمندی به آلزایمر مبتلا کند.